In veel gevallen vindt arbeidsmediation plaats op voorstel van de bedrijfsarts. De werknemer (m/v) is ziek thuis vanwege een conflict met zijn werkgever. Als de gezondheidstoestand van de werknemer het toelaat en de bedrijfsarts van mening is dat een gesprek over de oorzaak van de spanningen bevorderlijk is voor het herstelproces, kan hij mediation voorstellen.
Vrijwilligheid is een kernwaarde als het gaat om de keuze voor mediation, maar in dergelijke gevallen is de vrijwilligheid van partijen relatief; zowel de werkgever als de werknemer willen niet dat een weigering om aan een mediation mee te werken later tegen hen zou kunnen werken. Eenmaal aan tafel blijken partijen echter meestal bereid met elkaar het gesprek aan te gaan. In het uitzonderlijke geval dat een partij slechts voor de vorm (pro forma) aan tafel komt zitten en geen inspanningen levert, is het aan de mediator om daar korte metten mee te maken.
Wanneer een conflict escaleert en er al juridische maatregelen zijn genomen, is er aan de zijde van de werknemer al een advocaat in beeld. Als er dan op voorstel van de bedrijfsarts een mediationtraject wordt gestart, krijg ik vaak de vraag van de werknemer of zijn advocaat (v/m) er ook bij mag zijn. Verschillende omstandigheden kunnen daarbij een rol spelen.
- Voor een goed verloop van de mediation is het belangrijk dat een werknemer in staat is, of zichzelf voldoende in staat voelt, om tijdens de bijeenkomsten het woord te doen.
- Het is mogelijk dat een werkgever zich wil laten vertegenwoordigen door twee personen, bijvoorbeeld een leidinggevende en de HR-manager. Omwille van de balans kan het zijn dat de werknemer zich dan ook graag wil laten vergezellen door een vertrouwenspersoon.
- Het kan zijn dat de werknemer zich niet op zijn gemak voelt bij, of zelfs bang is voor de werkgever en eventuele juridische maatregelen en daarom behoefte heeft aan ondersteuning.
Voor mij als mediator is het zaak te achterhalen wat de achtergrond is van de vraag. Uiteraard is ook van belang hoe de andere partij staat tegenover de aanwezigheid en/of deelname van een vertrouwenspersoon (zoals een advocaat, partner, een vriend of vriendin).
Persoonlijk geef ik er als mediator de voorkeur aan om, als partijen daarmee instemmen, een eerste bijeenkomst te laten plaatsvinden met alleen partijen om een betere indruk te krijgen van de personen aan tafel en de interactie tussen partijen. Meestal neemt de uitleg tijdens het individuele intakegesprek over het verloop van het mediationtraject en de begeleidende rol daarin van de mediator de ongerustheid bij de werknemer voor een groot deel weg en gaan daarmee akkoord. Bovendien kunnen de advocaten – als één partij zijn advocaat erbij wil hebben, wil de andere partij dat vaak ook – als partijen dat willen en het daarover eens zijn, altijd nog later aanschuiven.
In het geval dat partijen bijvoorbeeld afscheid van elkaar willen nemen en onderhandelen over een vaststellingsovereenkomst, kan het praktisch en handig zijn als de advocaten erbij zijn. De houding van de advocaat is sowieso enorm belangrijk, of hij/zij nu mee aan tafel zit of niet. Leidend behoort te zijn hetgeen partijen samen willen afspreken, niet wat volgens de advocaat juridisch gezien voor de cliënt het maximale resultaat moet zijn. Als dat de insteek is van de advocaat en de cliënt hem daarin een leidende rol geeft, lijkt mediation niet de juiste weg is. Als partijen bewust kiezen voor mediation omdat ze graag buiten de rechtszaal om tot een oplossing willen proberen te komen, ligt de nadruk niet op een leidende, maar op een ondersteunende rol van de advocaat. Die rol is zeker niet minder belangrijk; de door partijen gekozen oplossing dient immers op juiste wijze juridisch te kunnen worden vertaald. Een goede ondersteuning door de advocaat kan bijdragen aan het tot stand komen van een gedegen oplossing. De uiteindelijke beslissing blijft bij de partijen.